صادق هدایت درباره خیام مطالعات بسیار وسیعی داشت که حاصل آن دو کتاب است: رباعیات عمر خیام و ترانه‌های خیام که متن کامل این کتب در این مجموعه با مقدمه‌ها و اطلاعات دیگر آمده است. صادق هدایت درباره خیام میگوید: «…این ترانه‌های در ظاهر کوچک ولی پر مغز تمام مسائل مهم و تاریک فلسفی که در ادوار مختلف انسان را سرگردان کرده و افکاری که جبرا به او تحمیل شده و اسراری که برایش لاینحل مانده مطرح میکند…» «…خیام نماینده ذوق خفه شده، روح شکنجه دیده و ترجمان ناله‌ها و شورش یک اایران بزرگ، باشکوه، آباد و قدیم است…» خیام می‌گوید: من باده خورم،ولیک مستی نکنم الا به قدح،دراز دستی نکنم دانی غرضم زمی‌پرستی چه بود؟ تا هم چو تو،خویشتن پرستی نکنم! چون نیست ز هر چه هست جز باد به دست چون هست ز هرچه هست جز باد به دست چون هست ز هر چه هست نقصان و شکست انگار که هست، هرچه در عالم نیست پندار که نیست،هرچه در عالم هست تا کی غم آن خورم که دارم، یا نه؟ این عمر به خوشدلی گذارم،یا نه؟ پر کن قدح باده که معلومم نیست کاین دم که فرو برم،برآرم،یا نه؟